W pierwszej kolejności zajmiemy się tutaj archiwami zakładowymi i składnicami akt, ponieważ wyjaśnienia tutaj wymaga już same nazewnictwo. Termin „archiwum zakładowe” pojawił się dopiero w latach sześćdziesiątych, wcześniej w odniesieniu do archiwów zakładowych instytucji i przedsiębiorstw używano określenia „składnica akt”...

Polski Słownik Archiwalny z roku 1974 definiuje archiwum zakładowe jako komórkę organizacyjną w urzędzie, instytucji, przedsiębiorstwie lub organizacji społecznej, zajmującą się przejmowaniem dokumentacji niepotrzebnej do bieżącego urzędowania i czasowym jej przechowywaniem, ewidencją, udostępnianiem, brakowaniem oraz przekazywaniem materiałów archiwalnych zasługujących na trwałe przechowywanie do archiwum państwowego.

Współcześnie o archiwach zakładowych mówią art. art. 33-35 Ustawy z 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach. W myśl przepisów Ustawy archiwa zakładowe powstają wyłącznie w państwowych jednostkach organizacyjnych oraz w jednostkach samorządu terytorialnego i innych samorządowych jednostkach organizacyjnych wytwarzających materiały archiwalne. W przypadku konieczności możliwe jest utworzenie w jednej jednostce kilku archiwów zakładowych.

Natomiast o składnicach akt wspomina art. 36 cyt. Ustawy. W jego świetle składnice akt tworzy się w niewymienionych w art. 33 jednostkach państwowych i samorządowych wytwarzających dokumentację niearchiwalną, która po upływie wyznaczonego im wykazem akt czasokresu przechowywania zostanie przekazana na makulaturę. Oznacza to, że archiwa zakładowe od składnic akt odróżnia jedynie fakt przekazywania przez archiwa materiałów archiwalnych do archiwów państwowych.

Ponadto art. 22 cyt. Ustawy wspomina o archiwach państwowych, wyodrębnionych oraz jednostkach z powierzonym zasobem archiwalnym. Chociaż przede wszystkim to archiwa państwowe leżą w sferze zainteresowań archiwistów, to za jakość przechowywanych tam materiałów w głównej mierze odpowiadają działające na przedpolu archiwalnym archiwa zakładowe. Ta doniosła rola archiwów zakładowych została zresztą szybko, bo już w latach 60-tych ubiegłego wieku, dostrzeżona. Jednak wówczas pisano o archiwach zakładowych z punktu widzenia archiwów państwowych. Obecnie w związku z zachodzącymi w naszym kraju przemianami prawno-ustrojowymi obserwuje się wzmożony nacisk na archiwizację, co niejako wymusza zwiększone zainteresowanie archiwami zakładowymi nie tylko ze strony archiwów państwowych, ale także samych archiwistów zakładowych i przedsiębiorców.

Na zakończenie trzeba dodać, że obecny kryzys gospodarczy stawia przed archiwistami, zarówno zakładowymi, jak i państwowymi, szczególnie duże wyzwania.

Źródło: Ustawa z 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach