"Archeion" jest to periodyk traktujący o archiwistyce o charakterze naukowym.
Tom 115 „Archeionu” jest dedykowany prof. Edwardowi Potkowskiemu, byłemu dyrektorowi Archiwum Głównego Akt Dawnych, profesorowi Uniwersytetu Warszawskiego, członkowi Polskiego Krajowego Komitetu Programu UNESCO „Memory of the World”.
Postaci Profesora poświęcone są teksty Małgorzaty Kośki (Profesor Edward Potkowski - sylwetka uczonego) i Kazimierza Kozłowskiego (Profesor Edward Potkowski w przestrzeni humanistycznej Pomorza Zachodniego) charakteryzujące jego dotychczasową działalność zawodową i naukową.
Czasopismo prezentuje również bieżące zagadnienia związane z archiwistyką, teorią i metodyką archiwalną oraz archiwoznawstwem, a także rezultaty prac badawczych. Tom dopełniają recenzje i omówienia wydawnictw oraz artykuły o charakterze kronikarskim. Więcej
Pierwszy dział czasopisma („Problemy archiwistyki”) otwiera tekst Emilii Leśniewskiej (Droga do ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach), w którym autorka przypomina okoliczności towarzyszące pracom nad uchwaloną w 1983 r. Ustawą o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, w tym: motywy, jakimi kierowali się archiwiści inicjujący cały proces zmian prawa archiwalnego; podmioty zaangażowane w prace nad ustawą oraz wpływ ich opinii na kształt obowiązujących przepisów; kalendarium prac oraz determinanty je opóźniające; stosunek władz do archiwaliów proweniencji kościelnej. W artykule Obrót materiałami archiwalnymi w świetle prawa cywilnego i autorskiego - wybrane zagadnienia Adrian Niewęgłowski zwraca uwagę, iż obecnie obowiązująca ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach w bardzo wąskim zakresie reguluje problematykę obrotu materiałami archiwalnymi, rozumianego szeroko, a więc jako wszelkiego rodzaju czynności prawne, które prowadzą do uzyskania uprawnienia do korzystania z materiału archiwalnego. Uważa on, że w związku z rozwojem technologii cyfrowych i postępującym zjawiskiem digitalizacji zasobów kultury, obrót materiałami archiwalnymi powinien być postrzegany nie tylko w sferze będącej domeną tradycyjnego prawa cywilnego, a więc czynności prawnych polegających na sprzedaży, zamianie, darowiźnie, przechowaniu czy przewozie materiałów archiwalnych, chociażby dlatego, że wiele spośród materiałów archiwalnych zawiera teksty, fotografie czy inne dobra niematerialne, które mogą spełniać przesłanki uznania za utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Artur R. Sypuła (Przegląd prawodawstwa światowego w zakresie przyjętych rozwiązań dotyczących postępowania z materiałami archiwalnymi proweniencji niepaństwowej) omawia przepisy prawne obowiązujące w wybranych państwach (głównie europejskich), które zawierają regulacje dotyczące postępowania z materiałami archiwalnymi będącymi odpowiednikami materiałów archiwalnych zaliczanych w Polsce do niepaństwowego zasobu archiwalnego. W dziale tym zasługuje również na uwagę tekst Pawła Wolnickiego (Podstawy współpracy państwowej służby archiwalnej w Polsce z Kościołami i związkami wyznaniowymi) poruszający zagadnienia dotyczące materiałów archiwalnych przechowywanych i wytworzonych oraz powstających w podmiotach konfesyjnych. Zdaniem autora sprawą priorytetową jest ochrona tych dóbr kultury, która pozostaje nadal nieuregulowana.
W dziale drugim „Archeionu” („Teoria i metodyka”) wyróżnia się tekst Leszka Pudłowskiego przybliżający Model cyklu życia dokumentacji, czyli model teoretyczny, w którym zaproponowano całościowy opis zarządzania dokumentacją. Autor wiele uwagi poświęca narodzinom samej koncepcji cyklu życia dokumentacji, jej twórcom oraz poszczególnym modelom. Kończąc rozważania, proponuje polskiemu czytelnikowi stosowanie modelu optymalnego cyklu życia dokumentacji z następującymi pięcioma fazami: tworzenie, obsługa, korzystanie, przechowywanie i selekcja.
Wśród tekstów opublikowanych w dziale trzecim („Archiwoznawstwo”) zwraca uwagę artykuł Alicji Kuleckiej Archiwum Państwowe w Wilnie (1922–1939). Autorka przedstawia w nim dzieje jednej z ważniejszych polskich przedwojennych placówek archiwalnych, której zasób charakteryzował się bogactwem i różnorodnością, dając świadectwo aktywności kulturowej społeczeństwa oraz zachodzących w nim zmian od XVII stulecia do końca lat 30. XX w. Charakteryzując zespół pracowników archiwum, wykazujących niezwykłą troskę o powierzone jego opiece akta, podkreśla wysiłki Wacława Gizberta-Studnickiego, których celem była poprawa warunków lokalowych, scalenie zasobu archiwum, dobre zabezpieczenia materiałów i tworzenie nowoczesnych standardów przechowywania. Okres administracji polskiej tym zasobem uznać należy, w opinii autorki, za szczególnie efektywny. O dobrym zarządzaniu decydowały następujące czynniki: wprowadzenie nowoczesnych standardów ewidencjonowania i opracowania zasobu, znaczące inwestycje w poprawę i dobre warunki przechowywania, wprowadzanie akt do obiegu naukowego, dążenie do szerokiego udostępniania dla celów naukowych oraz innych społecznych. Włączenie tego archiwum do polskiej sieci archiwalnej po pierwszej wojnie światowej stało się pierwszym etapem jego wchodzenia do europejskiej strefy kulturowej, recepcji jej standardów opracowania i udostępniania.
W dziale czwartym czasopisma („Z warsztatu historyka i archiwisty”) bardzo wartościowe teksty przygotowali Agnieszka i Henryk Bartoszewicz (Źródła kartograficzne do dziejów ziem wschodnich Rzeczypospolitej od XVII do początku XIX wieku w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]) oraz Janusz Grabowski (Elita umysłowa w kancelarii i na dworze książąt mazowieckich w okresie późnego średniowiecza [II poł. XV w.–1526 r.]). Przedmiotem pierwszego z nich są kartografika dotyczące ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego i województw ruskich znajdujących się obecnie poza granicami państwa polskiego, które zgromadzone są w zasobie AGAD (głównie w zbiorach Oddziału kartografii, nieliczne w materiałach Oddziału akt władz, urzędów i instytucji publicznych do 1795 r., a także Oddziału akt rodzin i osób prywatnych oraz ich posiadłości). Autor drugiego artykułu analizuje wykształcenie osób przebywających w XV i XVI w. na dworze książąt mazowieckich, zwracając uwagę na ich rolę jako pracowników kancelarii książęcej czy wychowawców młodych książąt.
Spośród tekstów tworzących dział „Omówienia i recenzje” należy wymienić recenzje autorstwa Zdzisława Chmielewskiego (Wanda Krystyna Roman, Współczesna kultura dokumentacyjna, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013, ss. 255), Tomasza Karpińskiego (Kilka uwag o Wojskowym Sądzie Rejonowym w Poznaniu. Artykuł recenzyjny do pracy Rafała Leśkiewicza, Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu (1946–1955). Organizacja, funkcjonowanie, procesy archiwotwórcze, Warszawa–Poznań 2009, ss. 368), Janusza Tandeckiego (Księga ławnicza miasta Nowego nad Wisłą (1416–1527), wyd. K. Mikulski, W. Nowosad, Towarzystwo Naukowe w Toruniu (Fontes 106), Toruń 2012, ss. 460), Anny Łosowskiej (Богдана Петришак „Лицар пера i каламаря” - писар мiста Львова Войцех Зимницький (1583–1639), Львiв 2011, ss. 208) oraz Janusza Szczepańskiego (Iwentarz akt i mikrofilmów Ambasady RP w Waszyngtonie z lat (1918) 1919–1945 oraz mikrofilmów z akt Jana Ciechanowskiego, ambasadora RP w Waszyngtonie, a następnie działacza i publicysty w USA z lat 1945–1956, oprac. E. Kołodziej, Warszawa 2012, ss.377).
Tom 115 „Archeionu” jest do nabycia w Archiwum Państwowym w Przemyślu: archiwum@przemysl.ap.gov.pl
Tomy 1-50 i 95-114 pisma dostępne on-line
Źródło: http://www.archiwa.gov.pl
