Archiwistyka_tlo
Artykuły > Zagadnienia i usługi archiwistyczne > Kartografika w państwowym zasobie archiwalnym
Kartografika w państwowym zasobie archiwalnym

Klasyfikację obiektów kartograficznych przeprowadza się według różnorakich kryteriów, z których najbardziej praktyczne zastosowanie mają:
• podział ze względu na cechy zewnętrzne, determinujące sposób użytkowania, w tym sposób przechowywania: mapy luźne, podręczne, ścienne, oprawne, plastyczne, atlasy, globusy...


• podział ze względu na przedstawiany obszar: mapy i atlasy nieba, ziemi, kontynentów, państw, regionów, jednostek administracyjnych;
• podział ze względu na zakres tematyczny opracowania kartograficznego: mapy i atlasy ogólnogeograficzne, mapy i atlasy specjanotreściowe, oraz mapy zjawisk społeczno-ekonomicznych.

Mapy i atlasy, które nie zostały jeszcze zinwentaryzowane i usystematyzowane w sposób umożliwiający wyszukanie jednostki określonego obszaru, obiektu lub tematu, należy uporządkować. Prace porządkowe zasobu kartograficznego zmierzają do zapewnienia optymalnych warunków przechowywania oraz fizycznego ułożenia arkuszy w sposób umożliwiający prawidłowe nadanie im sygnatury i ich inwentaryzację.

W obrębie zespołu lub zbioru mapy mogą być przechowywane w formie oprawnej (w teczce aktowej), jako część składowa dokumentacji aktowej, oraz w formie map luźnych, przechowywanych na odrębnych regałach, stojakach lub szafach kartograficznych. W odniesieniu do map włączonych do akt przeprowadza się tylko inwentaryzację, a ich sygnaturą jest sygnatura danej jednostki, oraz numer karty (folio) w jednostce aktowej.

W pierwszym etapie porządkowania dokumentacji kartograficznej należy podzielić ją według formy zewnętrznej i wyodrębnić:
• atlasy;
• mapy ścienne;
• mapy podręczne;
• mapy plastyczne.

W przypadku, gdy w zasobie znajdują się starodruki, takie jak odbitki drzeworytnicze i miedziorytnicze wydane do połowy XIX w., należy je wyodrębnić w osobną grupę ewidencyjną. Dalsze etapy prac porządkowych polegają na usystematyzowaniu jednostek w ramach wyżej wymienionych grup. Dla dużych zbiorów kartograficznych należy wcześniej przygotować schemat podziału klasyfikacyjnego, tak zwany skorowidz działowy.

Mapy podręczne należy połączyć w dalszej kolejności i usystematyzować arkusze map wielosekcyjnych. W odniesieniu do zbiorów, w których znajduje się kilka wydań drukowanych map wieloarkuszowych, należy dążyć do utworzenia odrębnych jednostek inwentarzowych dla każdego wydania. Natomiast w przypadku, gdy drukowana mapa wieloarkuszowa zachowała się w stanie szczątkowym, można zrezygnować z tworzenia odrębnych jednostek inwentarzowych, a kolejne wydania tych samych arkuszy należy usystematyzować chronologicznie. Mapy, które stanowią serię wydawniczą, należy uporządkować w kolejności chronologicznej wydania.

Mapy ewidencyjne gruntów i budynków, czyli katastralne, urządzeniowe, regulacyjne, z reguły wieloarkuszowe, należy uporządkować według zachowanych na nich oznaczeń, takich jak numery ewidencyjne lub godła i opisy, a w przypadku ich braku lub nieczytelności, według jednostek ewidencyjnych, takich jak gmina, obręb, obiekt, a następnie usystematyzować w obrębie wspólnych jednostek obszarowych (administracyjnych).

Mapy planowania przestrzennego należy w pierwszej kolejności posegregować według jednostek obszarowych, takich jak region, województwo, powiat, miasto, gmina, w ich obrębie według stadium planowania (plany perspektywiczne, ogólne, szczegółowe), a następnie według zagadnień branżowych.

Dla każdej jednostki inwentarzowej, którą jest atlas geograficzny lub mapa luźna określonego obszaru, sporządza się odrębną kartę (lub odrębny rekord w bazie danych). Natomiast kartony, czyli mapy boczne związane z mapą główną, umieszczone w obrębie arkusza mapy, nie stanowią odrębnych jednostek inwentarzowych.

Opis każdej jednostki inwentarzowej powinien zawierać:
• hasło;
• sygnaturę;
• tytuł;
• datę (daty) wykonania;
• wykonawcę (wykonawców: autor, wydawca, drukarnia);
• skalę;
• sygnatury dawne;
• opis zewnętrzny;
• oznaczenie archiwum oraz zespołu lub zbioru;
• uwagi o informacjach pozaramkowych, elementach ikonograficznych, oraz bibliografii.

Dokumentacja kartograficzna i geodezyjna stanowiąca państwowy zasób archiwalny gromadzona jest w ośrodkach działających na podstawie ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne.

 

Źródło: Roland Banduch, Dokumentacja kartograficzna i mierniczo-geologiczna

04.11.2007
strzałka do góry